Andijk | APB | Andijker Nieuws Net

Andijk | Uit nieuw onderzoek is gebleken dat de in Andijk verblijvende joodse vluchteling, Max Ardel, tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Poolse Warschau is omgekomen op 1 april 1944. Max Ardel werd in Erfurt (Duitsland) geboren op 18 juli 1923. Hij werd 21 jaar. Hij vluchtte in 1939 naar Nederland en werd op 15 februari 1939 geregistreerd in vluchtelingenkamp ‘Quarantine Beneden Heijplaat’ in Rotterdam.

Eind jaren dertig werd het complex gebruikt als vluchtelingenkamp van Joodse vluchtelingen uit Oostenrijk en Duitsland. Er verbleven hier zowel volwassenen als alleenstaande kinderen. Vooral voor de laatste groep was dit verre van ideaal. Veel vluchtelingen uit het Derde Rijk hebben korte of langere tijd op Heijplaat gewoond.

Andijk
Vanuit Rotterdam vertrekt hij een paar maanden later in 1939 naar Gorssel en vervolgens naar Gouda en aan het eind van dat jaar naar Amsterdam. Nog geen maand later, op 12 januari 1940 vertrok de toen 17-jarige Max naar Loosdrecht. Bijna anderhalf jaar later, in juli 1941, vindt Ardel zijn laatste woonplaats in Andijk aan de Oosterdijk met het toenmalige huisnummer 202.

Het is 17 januari 1942. De nazi’s hebben de zoveelste verordening tegen joden laten ingaan: joden uit Zaandam moeten naar Amsterdam verhuizen. Hiermee begint de gedwongen verhuizing van alle Nederlandse joden naar de hoofdstad. De Duitsers hebben dan meer grip op de joden om hun ‘jodenvraagstuk op te lossen’. Deze verordening is dan ook de reden waarom Max Ardel gedwongen wordt naar Amsterdam af te reizen.

Wat er vanaf dat moment is gebeurd met Max Ardel is nog onbekend totdat Max Ardel op 26 augustus 1943 op transport wordt gezet naar het Kamp Westerbork en 5 dagen later vandaaruit naar het vernietigingskamp Auschwitz op 31 augustus 1943. Max Ardel zou in Amsterdam hebben gewoond aan de Nieuwe Kerkstraat 104, later op de Kinderdijksraat 22. Max stond geregistreerd als loodgieter, was ongehuwd zo blijkt uit een registratiekaart van de cartotheek van de Joodsche Raad.

Max Ardel wordt één keer genoemd in een politierapport van het Bureau Pieter Aertszstraat in Amsterdam. Hij woont dan aan de Kinderdijkstraat 42, 1 hoog. Wat er van het rechercheonderzoek terecht is gekomen is niet bekend.

Gezin Ardel

Max Ardel was een zoon van Adolf Ardel en Betty Ardel-Hacker en een broer van Hanna Friedel Ardel.

Zijn vader, Adolf Ardel, geb. 24 december 1893 in Erfurt, woonde in Erfurt. Aanvankelijk op 10 november 1938 geïnterneerd in het Concentratiekamp Buchenwald. Emigratie: 11 februari 1939 naar Nederland. Deportatie: vanuit Amsterdam; 21 april 1943, Theresienstadt, getto; 28 september 1944 naar het vernietigingskamp Auschwitz. Vader Ardel woonde aan de Hartingstraat 12, Utrecht. Beroep: Vertegenwoordiger.

Ook zijn moeder, Betty Ardel en zijn zuster Hanna Friedel (in 1942) zijn omgekomen in Auschwitz. Moeder Betty Ardel werd aanvankelijk op 9 mei 1942 gedeporteerd naar Belzyce in Polen, waar zij samen met haar dochter Hanna Friedel Ardel terecht kwam in een transit-getto. Vanuit deze getto werden Joden getransporteerd naar vernietigingskampen, zoals Sobibor en Auschwitz. De 17-jarige Hanna Friedel Ardel werd op 19 mei 1942 vanuit deze getto gedeporteerd naar Auschwitz. Omdat er geen registratie is met hun namen is het naar alle waarschijnlijkheid dat zij direct na aankomst in Auschwitz zijn omgebracht in de gaskamers.

Opvallend is dat Max Ardel én Claus Kaufman (waarover wij eerder publiceerden), gezamenlijk worden genoemd in een zoekbericht van de American Joint Distribution Committee in Berlijn op 17 februari 1948. In een schrijven aan het gelijknamige kantoor in Belsen wordt er naar beide namen gevraagd, of die bekend zijn en zo ja of men alle persoonsgegevens kan verstrekken. Op 10 juni 1948 ontvangt het kantoor in Berlijn antwoord van het kantoor in Belsen dat de namen van Ardel en Kaufman niet voorkomen in de registers. Volgens de zoekberichten zouden beiden ex-passagiers zijn van Exodus Camp of Palestina Pioniers.

Het zijn ook Max Ardel en Claus Kaufman die gezamenlijk op 31 augustus 1943 op transport worden gezet vanuit Kamp Westerbork richting Duitsland. Claus Kaufman werd 21 jaar, een paar dagen voor zijn verjaardag kwam hij om in vernietigingskamp Auschwitz.

Bronnen

• Joods Monument
• Joods Cultureel Kwartier
• Arolsen Archives
• Joods Utrecht
• Bundesarchiv: Gedenkbuch
• Transportlijsten Herinneringscentrum Kamp Westerbork
• Oorlogsbronnen
• Oorlogslevens
• Delpher Kranten – Het Joodsche Weekblad
• Nationale Database Vervolgingsslachtoffers
• Holocaust Survivors and Victims Database
• Stadsarchief Amsterdam te Amsterdam, Archief 5225, inventaris­num­mer 6650, Politierapporten ’40-’45
• Geni.com

Onderzoek:

• G. van Keulen

Filed under: 1940-1945, Andijk, Dodenherdenking, Max Ardel, Tweede Wereldoorlog | Tagged: Oorlog 40-45 | Max Ardel - Joodse vluchteling in Andijk - omgekomen in Warschau |